Al in de tijd van de Romeinen werden wegen betegeld met vloertegels. Die werden vaak straatstenen genoemd. Deze stenen werden noch ter decoratie, noch ter bescherming van de vloer gelegd, maar om het rijden met karren gemakkelijker te maken.

Een vloertegel of plavuis, vroeger ook wel estrik genoemd, is een stuk materiaal dat dient ter decoratie, bescherming van de vloer, of vergemakkelijking van het vervoer over de vloer. Vloertegels zijn meestal van keramiek of kunststof.

De tegelvloer kan verschillende doelen hebben. Wanneer de vloer puur ter decoratie is, zijn de tegels vaak mooi versierd.
Vloertegels kunnen er ook toe dienen om de vloer gemakkelijk schoon te kunnen houden. De tegels voor dit doeleinde zijn dan ook vaak geglazuurd, zodat ze gemakkelijk schoon kunnen worden gemaakt.

Om het schoonhouden van de vloer te bevorderen, kan een coating worden toegepast. Hierdoor zijn de tegels nog verder beschermd. Vloertegels sluiten doorgaans niet naadloos op elkaar aan, maar zijn gescheiden door een voeg. Deze voeg bestaat vaak uit cement of een kit. Ook voegen kunnen van een coating worden voorzien, zodat zij gemakkelijker schoon te houden zijn.

Keramiek bestaat voor het grootste gedeelte uit klei. Klei is door de eeuwen heen altijd al verwerkt tot allerlei gebruiks- en kunstvoorwerpen en ligt aan de basis van veel bouwmaterialen: keramische dakpannen, keramische wastafels, keramische raamdorpels.

Een keramische tegelvloer is gemaakt van een mengsel van klei, zand en andere natuurlijke bestanddelen. De mengsels worden gemalen in de benodigde dikte en in de gewenste vorm gebracht. Vervolgens worden ze gedroogd totdat ze een bepaalde vochtigheidsgraad hebben en daarna gebakken op een temperatuur tussen de 1.000 en 1.250 graden, afhankelijk van het gewenste type keramische tegel.

Een keramische tegelvloer kan worden gevormd door zogenaamd ‘persen’, maar ook door het zogenaamd ‘extruderen’. Een geperste keramische tegelvloer wordt verkregen door een compact kleimengsel in poedervorm te persen onder hoge druk. Een geëxtrudeerde keramische tegelvloer wordt gevormd door het kleimengsel in een pastavorm door speciale spuitmonden te persen of te trekken.

Afhankelijk van de gebruikte grondstoffen is de body van de keramische tegel (ook wel scherf genoemd) gekleurd of wit. De kleur kan uiteen lopen van geel tot roodbruin. De kleur van de body is relatief onbelangrijk en geeft geen kwaliteitsverschil. Voor onverglaasde keramische vloertegels kunnen verschillende kleuren gemaakt worden door toevoeging van kleurpigmenten.

Keramische tegels zijn hard, sterk, hygiënisch, makkelijk schoon te maken, niet ontvlambaar en vuurbestendig.

Keramische tegels worden gebruikt om hun decoratieve functie (het uiterlijk) of om hun technische functie (het egaal maken van een ondergrond of het waterdicht maken van een badkamer).

Verglaasd of onverglaasd
Verglaasde keramische tegels hebben een toplaag van gekleurd glazuur. Hierdoor ontstaan belangrijke design karakteristieken zoals kleur, glans, decoratie, nuancering en technische eigenschappen als hardheid en dichtheid. Al deze eigenschappen van keramische tegels hangen af van het type glazuur en kunnen zeer uiteenlopen. Onverglaasde keramische tegels hebben een universeel karakter zowel in oppervlakte als in dikte en meestal hebben deze tegels geen decors of patronen.
De tegel kan compact (ondoordringbaar) zijn of poriën bevatten die met elkaar verbonden zijn. De mate van porositeit kan worden gemeten en wordt vastgelegd in normen. Hoe hoger de vochtopname, hoe poreuzer de tegel is.

Bicottura tegels
Deze keramische tegel(vloer) is letterlijk tweemaal gebakken: het is een verglaasde keramische tegel waarbij eerst de klei gebakken is en later, na het opbrengen van de glazuurlaag, nog een keer gebakken worden. Deze keramische tegel wordt ook wel aangeduid al Porcellanato.

Monocottura tegels
Deze keramische tegelvloer is letterlijk één maal gebakken: het is een verglaasde keramische tegelvloer, waarbij het bakken en verglazen in één procesgang gedaan wordt. De body kan zowel wit als gekleurd zijn. De tegels worden gevormd door persen en er zijn compacte en poreuze types. Deze laatste keramische tegel wordt ook wel aangeduid als Monoporosa.

Cottotegels
Keramische Cottotegels worden geproduceerd door persing en extrusie. De grondstoffen worden gewonnen in een beperkt gebied ten zuiden van Florence. Cottotegels hebben altijd een rode body en dienen in verband met de porositeit speciaal behandeld te worden. Cottotegels zijn vrijwel altijd onverglaasd. Verglazen van deze vloertegels is echter wel mogelijk.

Keramische tegels moeten voldoen aan wettelijk gestelde normen. Deze normen:

• Classificeren de tegels;
• Stellen de eisen waaraan de producten moeten voldoen binnen het toepassingsgebied;
• Definiëren de testmethodes voor de verschillende eigenschappen;
• Geven toleranties aan waarbinnen de eigenschappen moeten vallen.

Momenteel worden nog UNI EN (Europese standaardnormen) gebruikt. Dit zullen op termijn UNI ISO normen worden (Wereld standaardnormen). De UNI EN normen zijn gebaseerd op twee belangrijke parameters: waterabsorptie en vormtechniek.

Fysieke en mechanische eigenschappen

• Waterabsorbtie: Waterabsorbtie geeft de mate van porositeit aan, verschillende andere belangrijke eigenschappen worden bepaald door de waterabsorbtie. (EN 99)
• Afmetingen en uiterlijk: er kunnen kleine verschillen in afmeting en uiterlijk zijn in keramische tegels uit dezelfde partij, of de keramische tegels kunnen niet geheel vlak zijn. (EN 98)Bij de productie van keramische tegels komen er verschillende afmetingen uit de oven, bij de productie van de afmeting 30x30cm kunnen dit bijvoorbeeld de afmetingen 29,5-29,6-29,7-29,8-29,9-30,0 zijn. Na de productie worden de keramische tegels machinaal uitgesorteerd op maat. Op de verpakking komt de kalibermaat te staan, bijvoorbeeld 29,6 of 6. Kaliber 29,6 betekent dat de maattolerantie 1 mm is, in dit geval mag deze liggen tussen 29,56 en 29,65. Kleuren worden door de fabrikant op de verpakking aangegeven d.m.v. kleurnummers, dit zijn de standaardkleuren die elke fabrikant zo perfect mogelijk zal benaderen. In het productieproces komen echter tintverschillen voor, bij gebakken tegels is dit niet uit te sluiten. Deze tintverschillen hebben niets met kwaliteit van de gebakken tegels te maken. Ook de nuance of tint wordt door de fabrikant op de verpakking aangegeven. De maximale grootte van een partij van één kaliber of één tint is dus beperkt door chargegroottes. Wanneer een tegelvloer op een later tijdstip moet worden aangeheeld (bijvoorbeeld bij uitbreidingen) is het dus belangrijk dat gekeken wordt of hetzelfde tint- en kalibernummer van de keramische tegel nog beschikbaar is.
• Mechanische eigenschappen: er zijn normen op het gebied van puntbelasting, buigsterkte, slagvastheid, etc. (EN 100, RD 16/11/39 N 2234)
• Mechanische eigenschappen oppervlak: er zijn normen op het gebied van krasbestendigheid, hardheid en slijtvastheid. (EN 102, EN 101)
  

Slijtweerstand groepen
De slijtweerstand groepen voor geglazuurde keramische tegels zoals overeengekomen door CEC en EUF zijn als volgt ingedeeld:

• Klasse 1: vloerbedekking op plaatsen waar men voornamelijk op schoeisel met zachte zolen dan wel blootsvoets loopt en waar geen krassend vuil voorkomt. (Bijvoorbeeld bad- en slaapkamers in de huishoudelijke sector en die niet direct van buitenaf toegankelijk zijn).
• Klasse 2: vloerbedekking op plaatsen waar men loopt op zachtgezoold dan wel normaal schoeisel en waar bij uitzondering een geringe hoeveelheid krassend vuil aanwezig kan zijn. (Bijvoorbeeld kamers in de woonsfeer van het huis, maar met uitzondering van keukens, ingangen en andere ruimten die tamelijk intensief kunnen worden gebruikt).
• Klasse 3: vloerbedekking op plaatsen waar men wat frequenter en met normaal schoeisel loopt terwijl er een geringe hoeveelheid krassend vuil kan zijn. (Bijvoorbeeld hallen, keukens, balkons. Loggia’s en terrassen).
• Klasse 4: vloerbedekking op plaatsen waar een zodanig verkeer bij aanwezigheid van krassend vuil plaats vindt dat de omstandigheden behoren tot de zwaarste waarvoor geglazuurde keramische vloertegels nog geschikt zijn. (Bijvoorbeeld ingangen, werkruimten, horecabedrijven, tentoonstellings- en verkoopruimten, zowel als andere ruimten in openbare en private gebouwen die niet zijn genoemd bij de klasse 1, 2 en 3).

De definities zijn geldig voor de gegeven toepassing onder normale omstandigheden. De vloeren dienen door het aanbrengen van vuilvangers (matten, roosters) bij de ingangen van gebouwen naar behoren te worden beschermd tegen inlopen van krassend vuil. In gevallen waar geglazuurde keramische tegels niet geschikt zijn vanwege zeer zwaar verkeer en ook vanwege het niet kunnen vermijden van krassend vuil, kunnen ongeglazuurde, hardgebakken tegels worden gebruikt. In de praktijk zullen de aanduidingen 1 t/m 4 op de markt gebrachte geglazuurde keramische vloertegels corresponderen met de hierboven omschreven kwaliteitsaanduidingen. Sommige fabrikanten hebben de neiging een klasse 5 voor haar keramische tegels toe te passen. Dit is verwarrend aangezien de PEI-test uitsluitend van toepassing is op de geglazuurde keramische vloertegels.

PEI norm
De slijtvastheid van het oppervlak van geglazuurde keramische tegels wordt gemeten in de PEI norm, het gaat hier om de weerstand tegen slijten dus niet om de hardheid van een gebakken tegel. In een testapparaat worden keramische tegels getest door met een schijf ronddraaiende bewegingen te maken op het oppervlak van een keramische tegel. Men gebruikt stalen kogeltjes en aluminiumpoeder als slijtmiddel. Na een aantal omwentelingen wordt vastgesteld of er zichtbare schade is, aan de hand van de toetsing aan de normen ontstaan de volgende slijtgroepen:

• Slijtgroep 1: Na 600 omwentelingen geen zichtbare schade.
• Slijtgroep 2: Na 900 omwentelingen geen zichtbare schade.
• Slijtgroep 3: Na 1.200 omwentelingen geen zichtbare schade.
• Slijtgroep 4: Na 1.500 omwentelingen geen zichtbare schade.
• Slijtgroep 5: Na 10.000 omwentelingen geen zichtbare schade.

De hardheid van de tegels
De hardheid van de keramische tegels wordt uitgedrukt in eenheden op de schaal van Mohs’:

• 00 = talk
• 06 = kwarts (zand)
• 07 = topaas
• 10 = diamant

Hardheidsnormen worden zowel voor onverglaasde keramische tegels als verglaasde keramische tegels gehanteerd. De test wordt uitgevoerd op zichtvlakken van keramische tegels. Indien het oppervlak gekrast wordt door kwarts (7) krijgt het oppervlak van de keramische tegel de norm Mohs 6, indien dit niet zo is krijgt het oppervlak van de keramische tegel de norm Mohs 7.
Chemische eigenschappen
Er zijn normen op het gebied van vlekbestendigheid, bestendigheid tegen huishoudchemicaliën, bestendigheid tegen zuren en alkaliën. (EN 106) Bij een zuurbestendige toepassing moet de keramische tegel ook zuurbestendig verwerkt worden. Hierbij is met name de toe te passen voeg belangrijk. In de meeste gevallen zal voor een twee componenten voegmassa gekozen moeten worden.

Bestendigheid tegen vocht en temperatuurverschillen
Er zijn normen op het gebied van thermische schokken, vorstbestendigheid en haarscheuren. (EN 202, EN 104) Gebakken tegels met een wateropnemend vermogen van > 2% zijn vorstbestendig, de keramische tegels dienen echter ook vorstbestendig verwerkt te worden. Soms is het van belang of de keramische tegel bestand is tegen grote temperatuursverschillen. Indien gebakken tegels aan gevels of op terrassen verwerkt worden moet men er rekening mee houden dat donkere keramische tegels veel meer zonnewarmte opslaan dan lichte. De uitzettingscoëfficiënt speelt dan een rol: de keuze van lijm en voeg zijn hierbij van groot belang.

Veiligheidseigenschappen
De belangrijkste eigenschap met betrekking tot veiligheid is de antislip waarde, er zijn diverse normen waarin de antislipwaarde is vastgelegd. (B.C.R.A.) De verschillende toepassingsgebieden worden verdeeld in:

• Antislipgroep 1: vloeroppervlakken in natte ruimtes die blootsvoets betreden worden;
• Antislipgroep 2: openbare gebouwen;
• Antislipgroep 3: tegels met waterverdringingsruimte (nokkentegels).

Antislipgroep 1

• Groep A. Over het algemeen droge vloeren, kleedruimtes, etc.
  Zwembadbodems in het ondiepe gedeelte bij een waterdiepte van meer dan 80cm.
  Hellingen tot een hoek van 12 graden
• Groep B. Doucheruimtes, zwembadperrons, zwembadbodems bij een waterdiepte van minder dan 80 cm.
  Plonsbaden in het water lopende trappen met leuning (max. 100 cm breed)
  Hellingen tot 18 graden
• Groep C. In het water lopende trappen die niet onder B vallen.
  Doorloop(waad) bakken.
  Ruimtes met een hoge risicofactor.
  Hellingen tot 24 graden.

Antislipgroep 2
Getest wordt volgens de zogenaamde ‘Schiebe ebene’ methode waarmee de antislipwaarde gemeten wordt bij verschillende hellingshoeken. De slipvertragende eigenschappen of stroefheid van een vloertegel wordt uitgedrukt met de letter R en een cijfer al naar gelang de hellingsgraad.De volgende R-waarden zijn gangbaar:

Tegels kunnen op verschillende manieren gevoegd worden. Dat kan door middel van kant en klare zogenaamde “voegmortels” of door een mengsel van zand en cement.

Let op: voegmiddelen dienen afhankelijk van de te betegelen ruimte verschillende (eventueel gecombineerde) eigenschappen te hebben. Er bestaan daarom:

• waterdichte voegmiddelen; bijvoorbeeld voor toepassing in natte ruimtes zoals keuken,badkamer of toilet
• flexibel voegmiddelen; bijvoorbeeld als er Vloerverwarming wordt toegepast
• gekleurde voegmiddelen; voor als u dat zelf mooier of beter passend vindt dan de standaard gebruikte kleuren als bijvoorbeeld grijs en wit.

Laat u door de vakhandel goed adviseren welk soort voegmiddel toe te passen.

Na het plaatsen van een keramische vloer wordt de vloer afgevoegd. Bij het afvoegen blijft altijd een wat grijze waas achter. Het is onmogelijk om dit tijdens of vlak na het afvoegen van de vloer te verwijderen. Het verdient aanbeveling de vloer de eerste dagen na het afvoegen met een vochtige doek af te nemen (dus geen heel natte doek, want dit vertraagt het droogproces). Na deze behandelingen kunt u de tegels goed schoonmaken met een vuiloplosser of cementsluierverwijderaar: deze middelen zijn verkrijgbaar bij uw speciaalzaak.

Afhankelijk van de persoonlijke leefomstandigheden zal de tegelvloer eens per week of eens per twee weken worden gedweild. De onderhoudsproducten worden verdund in het dweilwater op de keramische vloer aangebracht. Afhankelijk van het gekozen onderhoudsproduct zal wel of geen ‘laagvorming’ op de tegelvloer ontstaan. De onderhoudsproducten beschermen de tegelvloer ook tegen indringen van water, vuil en olie. Het grote verschil met impregneren zit in het feit dat onderhoudsproducten OP de tegelvloer worden aangebracht, terwijl een impregneer IN de tegelvloer wordt gebracht.v

Periodiek schoonmaken
Afhankelijk van het gebruik van de tegelvloer en de gekozen onderhoudsproducten zal de keramische vloer na verloop van tijd enigszins vet worden. U ziet dit doordat bijvoorbeeld voetstappen (stof) in de opgebouwde waslagen zichtbaar worden (het stof plakt als het ware vast aan het vet in de opgebouwde waslagen). U kunt de tegelvloer dan weer schoonmaken met een vuiloplosser. Houdt hierna wel rekening met het feit dat alle ‘oude’ waslagen van de stenen vloer worden verwijderd. De tegelvloer zal er daardoor niet alleen doffer uitzien; maar een gedeelte van de bescherming zal ook verdwenen zijn. Begin na het schoonmaken dus ook weer direct met het bekende periodieke onderhoud van uw stenen vloer. Door middel van het schoonmaken kunnen impregneerlagen niet worden verwijderd. De bescherming blijft dus tijdens het schoonmaken van de stenen vloer intact.

Het aantal benodigde tegels om een ruimte mee te kunnen bekleden, kan als volgt worden berekend:

vloeroppervlak (in m2)  =  vloerlengte (m) x vloerbreedte (m)
wandopperkvlak (in m2) = wandbreedte (m) x wandhoogte (m)

Hierbij moet altijd een percentage snijverlies worden opgeteld.

Dit snijverliespercentage is afhankelijk van de vorm van de ruimte, de gekozen tegel en van de wijze van verwerking van de tegels. Gemiddeld is dit snijverlies ongeveer 10%.

Laat uw tegelzetter u adviseren wat in uw te betegelen ruimte het beste aangehouden kan worden voor snijverlies. Tel het snijverlies altijd op bij het berekende wand of vloeroppervlak wat betegeld moet worden.

Snijverlies wordt groter als u:

• diagonaal gaat tegelen in plaats van recht;
• grotere afmetingen tegels gaat toepassen;
• veel hoeken en nisjes hebt in de te betegelen oppervlakten.

Bij de betere tegelspeciaalzaak kunt u tegels overigens ook gewoon per m2 bestellen.

Dit is afhankelijk van het formaat van de tegels. Om dit uit te kunnen rekenen moeten we eerst het oppervlakte van 1 tegel gaan bepalen.

Voorbeeld: het formaat van de tegel is 30×60 cm.

Per tegel is kun je daarmee dan: 0,3 x 0,6= 0,18 m2 vloer of wandoppervlak bedekken.
Om 10 m2 te kunnen betegelen , heb je dan dus:

10 m2

——————-   =    56 tegels nodig.

0,18 tegels/m2

Hierbij moet altijd een percentage snijverlies worden opgeteld. Dit snijverliespercentage is afhankelijk van de vorm van de ruimte, de gekozen tegel en van de wijze van verwerking van de Tegels.
Gemiddeld is dit snijverlies ongeveer 10%.
Laat uw tegelzetter u adviseren wat in uw te betegelen ruimte het beste aangehouden kan worden voor snijverlies.

Tel het snijverlies op bij het berekende wand of vloeroppervlak wat betegeld moet worden.

Snijverlies wordt groter als u:

• diagonaal gaat tegelen in plaats van recht;
• grotere afmetingen tegels gaat toepassen;
• veel hoeken en nisjes hebt in de te betegelen oppervlakten.

Bij de betere tegelspeciaalzaak kunt u tegels overigens ook gewoon per m2 bestellen.

Indien een Tegel exact 60×60 cm is, hebt u 2,78 tegels nodig per m2 te betegelen oppervlak.
Als u een oppervlak van 40 m2 wilt betegelen hebt u dus netto 40 x 2,78 = 112 tegels nodig om dat te kunnen doen.

Hierbij moet altijd een percentage snijverlies worden opgeteld. Dit snijverliespercentage is afhankelijk van de vorm van de ruimte, de gekozen tegel en van de wijze van verwerking van de tegels.

Gemiddeld is dit snijverlies ongeveer 10%.
Laat uw tegelzetter u adviseren wat in uw te betegelen ruimte het beste aangehouden kan worden voor snijverlies.

Tel het snijverlies op bij het berekende wand of vloeroppervlak wat betegeld moet worden.

Snijverlies wordt groter als u:

• diagonaal gaat tegelen in plaats van recht;
• grotere afmetingen tegels gaat toepassen;
• veel hoeken en nisjes hebt in de te betegelen oppervlakten.

Bij de betere tegelspeciaalzaak kunt u tegels overigens ook gewoon per m2 bestellen.